معرفی شهرستان صائین قلعه در استان زنجان
صایین‌قلعه یکی از شهرهای استان زنجان است. این شهر با ۲۵۰۰۰ نفر جمعیت در بخش مرکزی شهرستان ابهر قرار گرفته‌است. صائین قلعه . جزء دهستان ابهررود بخش ابهر شهرستان زنجان ، ۱۸۰۰۰ گزی شمال باختر ابهر، ۳۰۰۰ گزی راه شوسه ٔ قزوین به زنجان . جلگه و سردسیر. سکنه ٔ آن ۲۵۰۰۰ تن شیعه . آب آن از قنات . محصول آنجاغلات، یونجه، کشمش، انگور، قیسی، گردو، سیب زمینی، صیفی . شغل اهالی زراعت، صنعت، قالیچه بافی . ایستگاه راه آهن در ۳۰۰۰ گزی شمال دشهر نزدیک جاده واقع است . (از فرهنگ جغرافیائی ایران ج۲). || در مشرق سلطانیه و نام قدیمی آن قهورد است . (جغرافیای سیاسی کیهان ص۳۷۸). حمداﷲ مستوفی در ذکر عراق عجم گوید: سرجهان، قلعه ای بود بر کوهی که محاذی طارمین است بر پنج فرسنگی سلطانیه بجانب شرقی است و کمابیش پنجاه پاره ده از توابع آن بوده و تمامت در فترت مغول خراب شد. و دیه قهود که مغول آن راصایین قلعه میخوانند ام القرای آنجاست . (نزهةالقلوب ص۶۴). و در باب ذکر مسافت طرق گوید: از سلطانیه تا دیه قهود که مغول صاین قلعه خوانند پنج فرسنگ، و از او تا شهر ابهر چهار فرسنگ است . (نزهةالقلوب ج۳ ص۱۷۳).
دانشگاه‌های این شهر :دانشگاه‌های علمی و کاربردی و پیام نور
ابهر از قدیم الایام به دو قسمت بزرگ به نام محله بالا و محله پایین تقسیم شده که در حال حاضر نیز این تقسیم بندی به قوت خود باقی است. البته محله پایین ابهر به مرکزیت مسجد جامع و قلعه تپه قدیمترین محله ابهر و محله بالا نسبت به آن جدید است. ساکنین دو محله بزرگ ابهر آداب و رسوم مشترکی دارند از نظر گویش و لهجه اختلاف بسیار اندگی درمیان ایشان مشاهده می‌شود. مسجد کبیر ابهر که امروزه بنام مسجد نورالنبی نامیده می‌شود در اوایل صفویه دارای گنبد و گلدسته بوده و یکی از سه مسجد بزرگ شهر محسوب می‌گردیده مسجد جامع ابهر که از سابقه بیشتری برخوردار است در محله پایین قرار گرفته بطوری که در تواریخ ذکر شده قدیمی‌ترین محل سکونت در ابهر محله پایین قرار گرفته بطوری که در تواریخ ذکر شده قدیمی‌ترین محل سکونت درابهر محله پایین و اطراف قلعه تپه بوده و شهر یکپارچه ابهر را تشکیل می‌داده و دارای بارو و حصار و دو دروازه بوده است. امروزه این محلات در ابهر مشهوراند:
محله مَلِک قصاب: که زمانی این محله دارای درب اختصاصی بوده و مانند قلعه‌ای حفاظت می‌شده از قدیمی‌ترین محلات ابهر محسوب می‌شد ساکنان مَلِک قصاب غالباً مردان متدین و ریش سفیدان زراعت پیشه بودند.
محله اکبر آبد: نوبنیاد است و بنیانگذارش حاج علی اکبر فخیمی است که برای اولین بار دراین محل که آنجا را قبلاً توپخانه مبارکه می‌نامیدند ساختمان احداث کرد و به نام اکبر آباد نامید.
محله دِهَکْ : محله ایست به قدمت تاریخ ابهر زیرا که این محله از اصطلاحات رایج قبل از زمان ساسانی زرتشتی است.
محله درویشان،
محله حاجی محمد خان که از ملاکین ابهر بوده،
محله خلج آباد که عموماً به محله بالا اطلاق می‌شده و مسجد نورالنبی دراین محله قرار دارد،
محله شیخ آبد نشیمنگاه شیوخ معتبر ابهر،
محله درب المذوق که در گویش رایج محلی دَرْ مَذَقانْ نامیده می‌شود،
محله آقا صدرا که درابهر مسجدی هم بنام او هست آقا صدرا مردی فاضل و معممّ واز ائمه جماعت بوده،
محله سید ساجدین که از افاضل سادات محترم ابهر بوده،
محله جانقورداش که محله مسکونی همان جهانگیر تاش بانی کاروانسرای جنب مسجد جامع ابهر بوده است.
محله قلعه تپه قدیمی‌ترین محل استقرار انسانی در ابهر بود،
محله نعلبندان،
محله زرکوبان، که امروزه تاکستانهائی به این نام در ابهر معروف است،
محله شناط یا چینات یکی از قدیمی‌ترین محلات ابهر بوده که در شمال شهرابهر واقع شده.
ابهر در قدیم اوهر نامیده می‌شده‌است. مردم محلی به آن اَبَر می‌گویند. نام ابهر از آب+هر تشکیل شده و در زبان تاتی به معنی آب آسیاب است. ریزابه‌های ابهررود از قدیم آسیاب‌های زیادی را به چرخش در آورده که امروزه نیز چنین است.در دوره ساسانیان هنگامی که خسرو اول انوشیروان ایران را به چهار قسمت تقسیم کرد ابهر در منطقه دوم یعنی استان جبال قرار داشت دراین دوره منطقه ابهررود تحت تسلط خاندان مهران یکی از هفت خاندان مهم حکومت گر ایران قرار داشت این خاندان علاوه بر ابهر به مناطق وسیعی که از ناحیه خوار تا آوج و دشتبی امتداد داشت مالکیت داشتند و معروفترین افرادی که از این خاندان شناخته شده‌اند شروین دشتبی، بهرام چوبینه، پیران گشسب، گریگوریوس و سیاوش رازی هستند.
تاپیش از خلافت هارون الرشید، ابهر منطقه نسبتاً وسیعی را شامل بود. وی قسمتی از قاقازان و نیز ناحیه ابهر رود را از ابهر جدا کرد و به قزوین ملحق ساخت. در اوایل سده ۸ قمری ولایت ابهر ۲۵ پاره دیه داشت و حقوق دیوانی آن به یک تومان و چهار هزار دینار می‌رسید.
از ابهر به عنوان بلوک معتبر از ولایت خمسه با باغات فراوان و آبهای جاری نام برده شده‌است. شاردن می‌نویسد ابهر در دوره شاه عباس دوم صفوی دارای ۲۵۰۰ خانه و باغچه بوده‌است. چنانچه سواره نیم ساعت وقت لازم داشته تا از آن عبور کند. ابهر در این زمان دارای اماکن عمومی و سه مسجد بزرگ بوده و در وسط شهر بقایای گلین قلعه مخروبه‌ای مشاهده می‌شود.
در سال ۱۱۰۰ هجری تاورنیه از ارامنه شهر ابهر خبر داده و ژوبر در زمان فتحعلیشاه قاجار باغهای ابهر و خانه‌های تمیز و راحت آنرا ستوده‌است. در سال ۱۲۴۷ هجری ابهر ۷۰۰ خانه و باغهای دانشین داشته و قبر شیخ قطب الدین از مشایخ سلسله شیخ صفی الدین اردبیلی در ابهر واقع شده بر طبق نوشته دوسرسی در سالهای ۱۲۵۰ هجری دوره محمد شاه قاجار ابهر دارای ۲۰۰ خانه و ۹۰۰ نفر جمعیت بوده و دو گنبد نیمه ویران از دو مسجد در آن دیده می‌شده‌است. در دوره ناصر الدین شاه قاجار ابهر تیول توپخانه بوده‌است چنانچه خرمدره در تیول فراشخانه بوده در همین دوره قلعه خرابه‌ای بنام دارا در ربع فرسخی شهر دیده می‌شده‌است و خانه‌های آن کمتر از ۱۱۰۰ نبوده. در سده ۱۰ قمری از مرقد پیر حسن بن اخی اوران نیز در ابهر یاد شده و سیدی علی کاتبی دریاسالار عثمانی در ۹۶۴ ه. ق. آنرا زیارت کرده‌است.